Korespondencja hetmańska obejmująca okres od połowy XVII do połowy XVIII
wieku, to bezcenne źródło do dziejów Rzeczypospolitej. Idea zebrania,
opracowania a następnie wydania listów pięciu hetmanów wywodzących się z
rodziny Potockich herbu Pilawa, narodziła się jako odpowiedz na pojawiające
się postulaty, niedostatecznego wykorzystania epistolografii w badaniach
nad dziejami państwa polsko-litewskiego. Listy wytwarzane w otoczeniu
kolejnych hetmanów koronnych, a kierowane do najważniejszych osób w
państwie, stanowiły i stanowią doskonałe źródło pokazujące mechanizmy
rządzenia państwem, kierowania jego armia, naświetlając jednocześnie
wszelkie wady i zalety ówczesnej polityki. Podobnie jak listy kierowane od
tychże osób do samych hetmanów. Rozproszone w wielu archiwach, znajdujących
się na terenie kilku krajów Europy, często nie dość znane, nie były
wykorzystywane przez historyków, w sposób na jaki zasługują. Oddawana w
ręce Czytelników seria;Listów hetmańskich rodu Potockic; ma być próba
naprawienia tej sytuacji i wprowadzenia do szerokiego obiegu naukowego
listów, które jak można mieć nadzieje, są świadkiem swoich czasów i dziś
uzyskują ponownie okazje by przemówić.
Listy hetmanów z rodziny Potockich wydane w ramach Serii
MONUMENTA POLNIAE EPISTOLARIA
Tom I. KORESPONDENCJA MIKOŁAJA POTOCKIEGO
Tom II. KORESPONDENCJA STANISŁAWA REWERY POTOCKIEGO
Tom III. KORESPONDENCJA SZCZĘSNEGO KAZIMIERZA POTOCKIEGO
Tom IV. KORESPONDENCJA ANDRZEJA POTOCKIEGO
Tom V. KORESPONDENCJA JÓZEFA POTOCKIEGO
Mikołaj Potocki, herbu Pilawa, urodzony ok. roku 1593, zmarł 20 listopada
1651. Jako pierwszy z rodu sięgnął po buławę wielka koronna, uczeń hetmana
wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Jego protegowany i
faktyczny następca. Bohater stłumienia powstania kozackiego w 1637 roku,
zwycięzca w bitwie pod Kumejkami. Magnat, jeden z twórców potęgi rodu.
Hetman polny koronny od 1637 roku, a wielki koronny od 1646 roku. W tym
samym czasie objął godność kasztelana krakowskiego, czy uczyniło z niego
jednego z najważniejszych senatorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Niefortunny wódz w pierwszych miesiącach powstania Bohdana Chmielnickiego.
Odpowiedzialny za klęski pod Żółtymi Wodami i Korsuniem w 1648 roku.
Pojmany do niewoli tatarskiej. Po powrocie do kraju, ponownie wódz armii
koronnej, uczestnik bitwy pod Beresteczkiem w 1651 roku i autor kampanii
białocerkiewnej w tym samym roku. Ugoda podpisana pod Biała Cerkwia z
Bohdanem Chmielnickim stała się jego nieformalnym testamentem politycznym.
Zmarł bowiem w kilka tygodni później. Otoczony czarna legenda przez
historiografię, uważany za jednego z głównych Autorów nieszczęść
Rzeczypospolitej.
Format B5, s. 435